کاوش موضوع آسیای مرکزی

آسیای مرکزی یا آسیای میانه (به انگلیسی: Central Asia) سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد؛ یعنی محصور در خشکی است. اگرچه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده است، ولی به‌طور معمول آن را دربرگیرندهٔ کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان می‌دانند. اغلب سرزمین‌های دیگری چون افغانستان، شمال شرق ایران، مغولستان، کشمیر، شمال پاکستان، و گاه سین‌کیانگ (ترکستان شرقی قدیم) در غرب چین و جنوب سیبری در روسیه نیز شامل آسیای مرکزی می‌شوند. در زمان‌های پیش از اسلام و اوایل اسلام، آسیای مرکزی تحت نظر و فرمانروایی ایران بود و اقوام ایرانی باختری‌ها، سغدی‌ها، خوارزمی‌ها و مردم نیمه عشایر سکاها و داهان‌ها ساکن بودند و به زبان‌های ایرانی شرقی سخن می‌گفتند. پس از پراکنده شدن اقوام ترک، آسیای مرکزی به میهن قزاق‌ها، ازبک‌ها، تاتارها، ترکمن‌ها، قرقیزها و اویغورها تبدیل شد. زبان‌های ترکی تا حد زیادی جای زبان‌های ایرانی را که در این منطقه صحبت می‌کردند، گرفتند. در واقع پس از بیش از هزار سال در طول هزاره اول که آسیای میانه جایگاه مردمان باستانی ایران بود و به توران زمین ایرانی یا ایران بیرونی معروف بود، از حدود سال هزار میلادی به بعد توسط عشایر مختلط ترک‌زبان اشغال شد. قزاق‌ها، ازبک‌ها، تاتارها، ترکمن‌ها، قرقیزها و اویغورها همگی درصدی از ژنتیک ایرانی را به ارث برده‌اند و زبان‌های آن‌ها نیز واژگان زیادی از زبان فارسی و زبان‌های ایرانی را در خود دارند. زبان میانجی یا زبان رسمی بسیاری از حکومت‌های هزار سال اخیر در این مناطق زبان فارسی بوده است و فقط در دو قرن اخیر با اشغال توسط روسیه و چین و تلاش پانترکیسم در دوره معاصر کم شده است. نام بسیاری از مکان‌ها و شهرها در این منطقه برگرفته از زبان فارسی است. این منطقه از شمال به روسیه، از جنوب به ایران و افغانستان، از شرق به چین، و از غرب به دریای خزر متصل است. به بخشی از آسیای مرکزی که در میان دو رود آمودریا (جیحون) و سیردریا (سیحون) جای دارد. در منابع کهن‌ترِ عربی و فارسی، «ماوراءالنهر» (و در فارسی «فَرارود») گفته می‌شد. به بخشی از شمال و شرق آسیای مرکزی در دوره‌هایی ترکستان هم می‌گفته‌اند. ایده نامیدن این منطقه‌ها به عنوان یک منطقهٔ یگانهٔ جغرافیایی با نام آسیای مرکزی در سال ۱۸۴۳ توسط الکساندر فون هومبولت، جغرافی‌دان پروسی، مطرح شد. او می‌گوید آسیای مرکزی به آن بخش از قارهٔ آسیا گفته می‌شود که بین ۵ درجهٔ شمالی و ۵ درجهٔ جنوبی و ۴۴٫۵ درجهٔ عرض جغرافیایی واقع شده است. برای مرز و بوم جغرافیایی این منطقه هنوز تعریف کامل و مشخصی وجود ندارد. عده ای نیز معتقدند این نام گذاری برای دوری از این منطقه همیشه تحت نفوذ ایرانی تباران از اصالت خود بوده‌اند در سال ۱۹۲۴ پس از برپایی حکومت بلشویک‌ها آسیا از نظر سیاسی در ارتباط با مسکو به سه بخش تقسیم شد: آسیای نزدیک منطقهٔ قفقاز آسیای دور متصرفات سیبری و سرزمین‌های خاور دور آسیای مرکزی (آسیای درونی) حد فاصل آسیای دور و آسیای نزدیک به لحاظ جایگاه تاریخی این منطقه دو اصطلاح آسیای مرکزی و آسیای مرکزی، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بر سر زبان‌ها افتاد. وزارت امور خارجهٔ ایران نام آسیای مرکزی را به کار می‌بَرَد.... بیشتر در ویکی پدیا